Ορθοδοξία και μαρξισμός

Ένα από τα θέματα το οποίο επανερχόταν συχνά στην επικαιρότητα 35-40 χρόνια πίσω ήταν η σχέση μεταξύ Ορθοδοξίας και μαρξισμού. Διοργανώθηκαν συζητήσεις και ημερίδες, διεξάχθηκαν συνεντεύξεις, κυκλοφορήθηκαν βιβλία, προκειμένου να δοθεί μια ορθότερη θεώρηση του συγκεκριμένου ζητήματος. Ορισμένοι από τους συμμετέχοντες στα εν λόγω ενεργήματα, αποκλήθηκαν από αρθρογράφους του «Ριζοσπάστη» αλλά και από ακροδεξιούς ιδεολόγους με την ευφάνταστη ονομασία-«παρατσούκλι» «νεορθόδοξοι».

Η στήλη από παλαιότερα έχει τη γνώμη ότι οι συζητήσεις που έγιναν τότε υπήρξαν μεγάλης αξίας και άνοιξαν δρόμους αλληλοκατανόησης και ορθής αποτίμησης° παραταύτα το βεληνεκές τους παρέμεινε περιορισμένο. Έκτοτε, υπήρξε μια εν πολλοίς οπισθοδρομική πορεία η οποία κατέληξε στην σημερινή κατάσταση, όπου οπωσδήποτε παρατηρείται μια βελτίωση σε σχέση με τις δεκαετίες του 1950 ή του 1960 όπου κυριαρχούσε ο πιετισμός, αλλά ταυτόχρονα η εκατέρωθεν γνώση δεν έχει επιτευχθεί και εξαιτίας αυτού του γεγονότος εμφυλιοπολεμικές τοποθετήσεις και «κορώνες» μπορούν να περνιούνται ως «Ελληνοχριστιανικές». Αυτή άλλωστε η περίσταση καλλιεργήθηκε αλλά και κατέστη αντικείμενο εκμετάλλευσης από τους «συντηρητικούς της καθεστηκυΐας τάξεως», οι οποίοι πρόσδεσαν τους Χριστιανούς, αλλά και την Διοικούσα Εκκλησία πολύ περισσότερο, στο άρμα της υπεράσπισης του «συμφέροντος του ισχυροτέρου».

Ο μαρξισμός ήταν μια θεωρία που πριν από 50 χρόνια, κατά την εύστοχη τοποθέτηση του Αμερικανού οικονομολόγου Τζον Κέννεθ Γκαλμπρέιθ, είχε κατακτήσει τον μισό κόσμο. Προκειμένου να κατανοήσουμε τον μαρξισμό, κάτι που θα πρέπει να παρατηρήσουμε οπωσδήποτε αρχικά, είναι η διαφοροποίησή του από το έργο του ίδιου του Καρλ Μαρξ, το οποίο παρουσιάζει μια πολύ μεγάλη πολυπλοκότητα και χαρακτηρίζεται από πρωτοτυπία και οξυδέρκεια. Μια από τις τολμηρότερες απόψεις που έχω διαβάσει ως σήμερα για τον Καρλ Μαρξ είναι η άποψη του Καθ. Νομικής και πάλαι ποτέ μέλους της «Χριστιανικής Ενώσεως Επιστημονων» Αλ. Τσιριντάνη (1904-1977), ο οποίος έγραψε τα εξής χαρακτηριστικά:

«Έχω την γνώμη ότι δύο είναι τα μεγαλοφυέστερα πνεύματα που φάνηκαν στους αιώνες, που έκαμαν δηλαδή την πιο φίνα και έξυπνη και πρωτότυπη κατασκευή.
Δύο πνεύματα εγνώρισε η ανθρωπότητα στον διάβα των αιώνων. Και οι δύο ήσαν Εβραίοι: Ο ένας ήταν ο Παύλος από την Ταρσό. Ο άλλος ήταν ο Κάρολος Μαρξ. Δύο άνθρωποι ίδρυσαν δύο κόσμους».
(Αλ. Τσιριντάνης, «Η πίστις ως βίωμα», Η’ Τόμος, σελ. 100)

Εν συνεχεία, μια αξιοσημείωτη τοποθέτηση περί του μαρξισμού ήταν αυτή του μεγάλου Αμερικανού κοινωνιολόγου Κρίστοφερ Λας (1932-1994). O ίδιος, στο βιβλίο του «Η εξέγερση των ελίτ και η προδοσία της δημοκρατίας» (εκδ. Νησίδες, 2006) είχε εκφράσει την άποψη ότι ο μαρξισμός μπόρεσε, όπως αποδείκνυε η αγγλική εκδοχή του, να «ενσωματώσει» τις διαισθήσεις των «πολιτισμικά συντηρητικών», όπως θεωρούσε τον εαυτό του. Ο ίδιος ο Μαρξ υπήρξε στην νεότητά του επηρεασμένος από τον Ρομαντισμό και τον Ιδεαλισμό, ενώ συν τοις άλλοις ανήκε στην ομάδα των «νέων Εγελιανών» ή «Αριστερών Εγελιανών» φιλοσόφων, που ερμήνευαν την ιδεαλιστική φιλοσοφία του Χέγκελ με ένα «προοδευτικό» και επαναστατικό τρόπο.

Είναι αξιομνημόνευτο ότι στην πρώτη φάση της συγγραφικής ζωής του Μαρξ και στο βιβλίο «Κριτική της Εγελιανής φιλοσοφίας του κράτους και του δικαίου» ανήκει και η περίφημη φράση του περί «οπίου του λαού», η οποία προφανώς περιέγραφε και κάποιες από τις προσωπικές εμπειρίες του, ως γιου δικηγόρου ιουδαϊκής καταγωγής, που είχε μεταβεί στον προτεσταντισμό για λόγους επαγγελματικής ανέλιξης, καθώς και τις προσλαμβάνουσες από τον γερμανικό Κλήρο της εποχής του.

Τα ανωτέρω είναι μόνο ορισμένα από τα στοιχεία που θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν σε μια αυθεντικότερη θεώρηση των σημαντικών αυτών ιδεολογικών ρευμάτων…

 

Σημείωση: Πρόκειται για αναδημοσίευση από το φ. 987 της εφ. «Χριστιανική»

Ετικέτες: πολιτισμικά συντηρητικοί, Κρίστοφερ Λας, Μαρξισμός, Χέγκελ, ορθοδοξία