Ο «εμπειρισμός της πιάτσας», η ιδεολογία της εργασιομανίας

Είναι φοβερό πράγμα το πώς λειτουργεί η ιδεολογία στην ελλαδική κοινωνία μας… Και ακόμη χειρότερα, όταν η ιδεολογία, τα ιδεολογήματα, περνιούνται για …εμπειρισμός. Ένας τέτοιος, «εμπειρισμός της πιάτσας», όπως θα έλεγε και κάποιος, έχει φανεί, έχει εσωτερικευθεί και εξωτερικευθεί πολλάκις, μάλιστα ως «εξυπνάδα», τα τελευταία περίπου 15 χρόνια τουλάχιστον, και είναι από τους πιο θλιβερούς και εξοργιστικούς συνάμα… Μου τον είχε αναφέρει κάποιος ταξιτζής πριν περίπου 3-4 χρόνια, όταν εγώ γυρνούσα από κάποια διαδήλωση (-όπου κατά κανόνα βίωνα κι εγώ αυτό που κάποιος παληός λέει «γλυκεία επιβράβευσις της συνειδήσεως», μυστήρια πράγματα…).

Λοιπόν, εγώ κάτι ψιλοεξηγούσα για την κοινωνική διάσταση της Ορθοδοξίας, την «χριστιανική κοινωνικότητα», όπως θα έλεγε και ο π. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος, και την «αφόρητον κοινωνικήν αδικίαν», όπως θα έλεγε πάλι ο ίδιος. Έλεγα πέντε απλά πράγματα κατά δύναμιν για το πώς το Ευαγγέλιο και ο Λόγος του Θεού, δηλαδή ο Χριστός, καταδικάζει την ανισότητα στην κατανομή των αγαθών, την οποία ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος θεωρεί ανωμαλία και επιπλέον κατόπιν εισαχθείσα(=από εμάς τους ανθρώπους και τις αμαρτίες μας). Ο «προλετάριος», όμως, που είχα απέναντί μου, μου είπε, ως τέλειος αστός, ότι όλα αυτά είναι «θεωρίες(!)», ακόμη και όταν του εξήγησα ότι τα λέω από χριστιανικής (και όχι αριστερής, φερ’ ειπείν) πλευράς και πως «για να ζήσει κανείς πρέπει να δουλέψει» και άλλα τέτοια. Αυτό για τον συνομιλητή μου είναι η ζωή, είναι το …νόημα της ζωής. Παληότερα, ο ίδιος ταξιτζής μάλλον θα έλεγε «έχει ο Θεός» ή θα θυμόταν το ευαγγελικό ρητό για τα υλικά χρειώδη: «ζητείτε την Βασιλεία του Θεού και την δικαιοσύνη Αυτού και όλα αυτά(=τα αναγκαία χρήματα και υλικά αγαθά) θα σας προστεθούν». Σήμερα, αυτός έλεγε αυτά, ενώ άλλοι, σοφότεροί του και λιγότερο επιπόλαιοι, λένε άλλα.

Τι είναι όμως αυτό που έχει αλλάξει σήμερα και ακούμε τον ένα μετά τον άλλον να επαναλαμβάνουν την ίδια «εξυπνάδα» που θεωρούν και ως μεγάλη σοφία..;

1) Η αιφνίδια κατάρρευση των καθεστώτων που πέθαναν αφού επισώρευσαν ήδη πολλές αμαρτίες πάνω τους, όπως θα έλεγε και ο Βασίλης Ραφαηλίδης για την «μητέρα» ΕΣΣΔ. Σήμερα έχει αναθεωρήσει την γνώμη του, αλλά τότε ήταν πολύ της μόδας το «τέλος της ιστορίας» και το «τέλος των ιδεολογιών» κατά τον Φράνσις Φουκουγιάμα, επιφανή ιδεολόγο του νεοφιλελευθερισμού και της Νέας Τάξης και βέβαια του Μπους του νεώτερου. Ο (νεο)φιλελευθερισμός εξέφραζε την… καθαρή επιστήμη και ήταν το απαύγασμα της ιστορικής εξέλιξης, αφού επιβίωσε και της ορισμένης εκείνης μαρξιστικής-λενινιστικής απειλής, όπως την εξέφρασε ένα τεράστιο μέρος της Οικουμένης, από την Κίνα και την Καμπότζη, ως την Ανατολική Γερμανία και την Ρωσία. Είναι χαρακτηριστικό πώς ο Φουκουγιάμα μιλούσε ακριβώς όπως οι μαρξιστές περί ιδεολογίας(ιδεολογία ως αντίθετο της περίφημης «θεωρίας»), που δεν ήταν παρά ένα εποικοδόμημα με βάση την καπιταλιστική κοινωνία, η οποία το παρήγαγε.

2) Το πιο καίριο: η ελλαδική κοινωνία είχε και ακόμη έχει εσωτερικεύσει, ιδίως την περίοδο Σημίτη, την ιδεολογία μίας προτεσταντικής εργασιομανίας, αυτής, θα έλεγε κανείς, που ταιριάζει περισσότερο στις καλβινιστικές και πουριτανικές εκδοχές του προτεσταντισμού. (Δεν ξέρω αν θυμάστε το περίφημο βιβλίο του κοινωνιολόγου Μαξ Βέμπερ «Η προτεσταντική ηθική και το πνεύμα του Καπιταλισμού»).  Θυμηθείτε, αν θέλετε, λίγο και εκείνο που έλεγε και ο Πασκάλ Μπρυκνέρ: Στον Παπισμό έχουμε μια μορφή μοναχισμού και ασκητισμού, ως γνωστόν, η οποία βέβαια περισσότερο ασχολείται, συχνά, με μελέτη και ιδέες περί Θεού και όχι καθαυτή εμβίωση, δηλαδή εμπειρία του Θεού και της Άκτιστης Χάρης Του. Στον προτεσταντισμό, όμως, όπου δεν έχουμε μοναχισμό*, έχουμε ένα άλλο μοναστήρι: το (κοσμικό) μοναστήρι είναι, όπως το επισήμαινε και ο Μπρυκνέρ κάπου, ο χώρος εργασίας στον προτεσταντισμό… 

Εξ άλλου και ο ίδιος ο Φρόυντ, που παρίστανε τον άθεο ορθολογιστή, είχε  πολλές ιδέες οι οποίες ξεκάθαρα ήταν προτεσταντικές και ειδικότερα πουριτανικές. Πέρα από τις απίθανες θεωρίες του περί «εξιδανίκευσης» της libido που γίνεται τέχνη, (επιστήμη, πολιτισμός, αγάπη!- κ.λπ.) και τότε μόνο υπάρχει τέχνη όταν η libido ως ζωτική δύναμη δεν ξοδεύεται σε σαρκικές δραστηριότητες,  ήταν και η εργασιομανία του, η συνεχής εργασία του σε αυτό που κάποτε ήταν ιατρείο νευροφυσιολόγου και μετά έγινε χώρος ανάπτυξης ψυχαναλυτικών θεωριών και πρακτικών. Ο Φρόυντ κάποτε είχε πει ότι στα πούρα που κάπνιζε σε όλη του την ζωή έπρεπε όχι να τα μισήσει, όπως λ.χ. κάποτε ο Κόντογλου ή ο Φιντέλ Κάστρο, αλλά έπρεπε να τους έχει ευγνωμοσύνη, διότι χωρίς την βοήθειά τους, δεν θα μπορούσε να εργαστεί τόσο πολύ. Δηλαδή να εργαστεί στο βιοτικό επάγγελμά του.

Απεναντίας, στην Εκκλησία, το ιδανικό μας είναι άλλο. Και όταν ακόμη η βιοτική εργασία θεωρηθεί αξία, έχει εντελώς άλλες προϋποθέσεις αυτή η θετική αξιολόγηση. Μόνο που είμαστε κατά κανόνα σήμερα ανυποψίαστοι για αυτά τα θέματα… Κι έτσι αντί να μη συσχηματισθούμε σε αυτόν τον αιώνα, όχι μόνο συσχηματισθήκαμε, αλλά γίναμε κήρυκες της τρέχουσας ιδεολογίας με …χριστιανικό περίβλημα…

Πόσοι και πόσοι Φρόυντ και νεοέλληνες ταξιτζήδες δεν βρίσκονται μπροστά μας κάθε μέρα και νομίζουν ότι μας λένε σοφίες… Αν θέλετε μια προτροπή, ας προσπαθήσουμε να τους ανάψουμε ορισμένες σπίθες, «εν τω άδη ουκ έστι μετάνοια»…

Άλλωστε για αυτά τα πράγματα τα της μετάνοιας και της ευποϊΐας μας είναι νομίζω το πιο πολύ η Μ. Σαρακοστή, δεν είναι; 

*πρβλ. και το τρίπτυχο «πατρίδα-οικογένεια-εργασία» [σ.φ.: είναι του θατσερισμού] και τα όμοια με αυτό

Ετικέτες: Εκσυγχρονισμός, Νέα Τάξη, Φρόυντ, αστική ιδεολογία, βιοπορισμός, βιοτικές μέριμνες, εργασιομανία, εμπειρισμός της πιάτσας, κυρίαρχη ιδεολογία, μετάνοια, νεοφιλελευθερισμός