Για τον Μπερντιάγεφ

Το Ημερολόγιο της «Χριστιανικής» για το έτος 2018 είναι αφιερωμένο στον μεγάλο Ορθόδοξο συγγραφέα Νικολάι Μπερντιάγεφ (1874-1948). Πρώτο βιβλίο που είχε διεξέλθει η στήλη ήταν αυτό υπό τον τίτλο «Ο χριστιανισμός και η πάλη των τάξεων» από τα «Ελάσσονα φιλοσοφικά» των εκδ. Καστανιώτη.
Ο Μπερντιάγεφ είχε ξεκινήσει ως νεαρός διανοούμενους από ένα ιδιαίτερο είδος του μαρξισμού. Συγκεκριμένα, από το ρεύμα του λεγόμενου «νόμιμου μαρξισμού», το οποίο πήρε το όνομά του από τα νόμιμα έντυπα όπου δημοσίευαν τα μέλη του. Στο ρεύμα αυτό ανήκε και ο μετέπειτα Ορθόδοξος ιερέας και φιλόσοφος π. Σέργιος Μπουλγκάκωφ (1871-1944), ο οποίος αργότερα εξέδωσε το ενδιαφέρον βιβλίο του για τον Μαρξ «Ο Καρλ Μαρξ ως θρησκευτικός τύπος», στο οποίο δίνει μεταξύ άλλων μια αρκετά εύστοχη αποτίμηση της προσωπικότητας και των έργων του. Οι νόμιμοι μαρξιστές θεωρούντο γενικότερα φιλοσοφικά μη-υλιστές ή και ιδεαλιστές και καλλιέργησαν τις σχέσεις με τον Ορθόδοξο Χριστιανισμό.

8 πράγματα που αγνοούμε περί την Ορθόδοξη πίστη

Ορισμένα πράγματα περί Ορθόδοξης πίστης που έχω μετά από έρευνα ανακαλύψει και εξακριβώσει και για τα οποία βέβαια υπάρχει ακριβής και άφθονη τεκμηρίωση για όποιον ενδιαφέρεται. Υπάρχουν και πολλά άλλα βέβαια, για τα οποία έχουμε μιλήσει σε σειρά άλλων αναρτήσεων. Στόχος είναι πάντοτε αυτό που έλεγε ο μεγάλος Ρώσος θεολόγος της διασποράς Παύλος Ευδοκίμωφ: «ο εξαγνισμός της πίστης». Αυτός πίστευε ότι ήταν το κλειδί για την εμφάνιση (όπως και την εξαφάνιση) αθεϊστικών ρευμάτων. Ευχή να προβληματιστούμε όλοι θετικά και δημιουργικά και να εμβαθύνουμε στα περί την πίστη.

Έχουμε λοιπόν και λέμε…

Φώτης Κόντογλου, λάτρης του Έντγκαρ Άλλαν Πόε και δεινός καστρολόγος

Ο Φώτης Κόντογλου, γνωστός μεγάλος υπερασπιστής της ρωμαΐικης και ορθόδοξης παράδοσης, είχε σε ελάχιστη εκτίμηση τους Έλληνες λογοτέχνες της γενιάς του, χωρίς να εξαιρούνται οι Βενέζης, Παπαντωνίου κ.λπ.

Παρ’όλα αυτά, είχε σε τεράστια εκτίμηση τον Έντγκαρ Άλλαν Πόε, γενάρχη της λογοτεχνίας μυστηρίου και εγκλήματος/αστυνομικής*, για το «βαθύ» και «μεταφυσικό», όπως έλεγε, πνεύμα των έργων του. Έφτασε μάλιστα να μεταφράσει ορισμένα πεζά του από τα γαλλικά.

Επίσης ο Κόντογλου αρεσκόταν να επισκέπτεται για ατελείωτες ώρες ερημωμένα κάστρα και έγραψε δεκάδες σελίδες σημειώσεων που εκδόθηκαν για αυτά, τον «Καστρολόγο» (και ορισμένα ακόμη, που εξέδωσε αργότερα ο Ι.Μ. Χατζηφώτης), παρά το ότι το ρωμαΐικο κάστρο κατάγεται ιστορικά από το δυτικό καστέλι.

Κάτι νομίζω πως μας λένε όλα αυτά για το πώς πρέπει να βλέπουμε κι εμείς την παράδοσή μας. Σίγουρα όχι ως αιγυπτιακή μούμια πάντως…

Σημείωση: Για μια πιο επεκτεταμένη διαπραγμάτευση των παραπάνω σκέψεων, μπορείτε να διαβάσετε την παλαιότερη ανάρτηση: «Παράδοση και πρόσληψη»

*γκροτέσκες/αραβουργήματα/ρασιοναλιστικές ιστορίες, όπως έχουν κατηγοριοποιηθεί αλλιώς

Για τον π. Γερβάσιο

Προ ημερών παρακολούθησα κάποια εκδήλωση προς τιμήν του λεγόμενου «Αγίου των φυλακών» π. Γερβάσιου Ραπτόπουλου για τα 40 χρόνια της δραστηριοποίησής του στον χώρο των κρατουμένων.

Μεταξύ άλλων μίλησε και ο Ρουμάνος ιερέας των φυλακών που κρατείται ο Κωνσταντίνος Πάσσαρης. Ο τελευταίος, όπως είχε πει ο ιερέας αυτός, δεν αναγνώριζε «ούτε Θεό ούτε παπά» και (διότι) θεωρούσε ένοχο τον Θεό για την παιδική του ηλικία (την κακοποίηση εκ μέρους της μάνας του κ.λπ.). Αφού γνωρίστηκαν με τον π. Γερβάσιο, ο Πάσσαρης, ο οποίος ευθύνεται μεταξύ άλλων για πολλαπλές δολοφονίες, άρχισε σταδιακά να παρακολουθεί τις ομιλίες, τις ακολουθίες του Ρουμάνου ιερέα κ.τ.λ….

Εθνισμός και υπερεθνισμός

Πριν από περίπου 63 χρόνια (εφ. «Καθημερινή», 22/12/1954), ο Γιώργος Θεοτοκάς, ο άνθρωπος στον οποίον εν πολλοίς οφείλουμε την επανεύρεση της ελληνικής παράδοσης και της ελληνικότητας, την οποία κινητοποίησε από το πρώτο του νεανικό έργο με το όνομα «Ελεύθερο πνεύμα», ο οποίος έγινε ο ίδιος Χριστιανός Ορθόδοξος συνειδητός σε ώριμη ηλικία, δηλαδή ένας άνθρωπος ο οποίος εξέφραζε και τον ελληνικό «εθνισμό» αλλά και την Ορθόδοξη πίστη του, έγραφε για την Διοικούσα Εκκλησία τα παρακάτω:

«Και αφού ασκούμε αυτοκριτική, ας σημειωθεί εδώ και κάτι ακόμη, που πολλοί Έλληνες σήμερα το συζητούν: Η επέμβαση της Εκκλησίας της Ελλάδος σε τέτοια ζητήματα δημιουργεί μιαν εντύπωση θρησκευτικού φανατισμού και μισαλλοδοξίας άλλων εποχών, που πολύ θυμίζει Ανατολή και που δεν υπηρετεί το γόητρό μας ως σύγχρονου λαού. Βέβαια, υπήρξε μια ιστορική περίοδος όπου ο Ελληνικός Λαός ήταν υποδουλωμένος και όπου η Εκκλησία αποτελούσε τη μόνη οργανωμένη έκφραση της εθνικής υπάρξεως και του πόθου του της ελευθερίας. Ο κλήρος κράτησε τότε υψηλά τη σημαία των εθνικών δικαίων και αγωνίσθηκε με θαυμαστήν αυταπάρνηση για την αποκατάσταση του Ελληνισμού. Γνωρίζομε όλοι αυτή την παράδοση και τη σεβόμαστε ως ένα μέρος της νεώτερης εθνικής μας Ιστορίας. Αλλά οι ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες έχουν μεταβληθεί ριζικά.

Ο χαρακτήρας της παράδοσης (εθνικής, ελληνικής, άλλης)

 

 

Ένα από τα πιο συχνά σφάλματα που γίνονται όσον αφορά τη φύση της παράδοσής μας ως έθνους (αλλά ακόμη και ως εκκλησιαστικού σώματος), είναι ότι θεωρούμε την παράδοση ως κάτι στατικό, ως μία μορφή του παρελθόντος που πρέπει να υποστεί ταρίχευση, ώστε να τη διατηρήσουμε αναλλοίωτη και απαρασάλευτη εις τους αιώνας των αιώνων. Αυτή η άποψη αγνοεί τόσο τη φύση της παράδοσης και καταλήγει στη στειρότητα και τον φορμαλισμό, εφόσον επαναλαμβάνεται με ξηρό τρόπο κάτι που δεν υπάρχουν οι προϋποθέσεις της επανάληψής του.

Αυτό μπορεί κανείς να το σκεφτεί για σειρά εκφραστικών τρόπων, λογοτεχνίας και καλών τεχνών, σε όλα τα επίπεδα του εθνικού και εκκλησιαστικού βίου. Σε αντίθεση με αυτές τις απόψεις, ο Γιώργος Θεοτοκάς, Γενάρχης της Γενιάς του ’30 και θιασώτης της επαναφοράς της ελληνικότητας και της ελληνικής παράδοσης στο προσκήνιο, είχε διατυπώσει τις παρακάτω απόψεις, επ’ ευκαιρία της αποστολής εκ μέρους του Γ. Σεφέρη της ποιητικής του συλλογής με το όνομα «Στροφή».

«Το βιβλίο [σ.σ.: η «Στροφή» του Γ. Σεφέρη], συννεφιασμένο κάπως, φευγαλέο κι ακαθόριστο και εξαϋλωμένο σαν τη Λόντρα μέσα στο fog, κρύβει πολύτιμες ομορφιές.(…)