H «μη-κριτική» και η δίψα για δικαιοσύνη

Διαβάζουμε πολλάκις απόψεις οι οποίες υποστηρίζουν μία στάση της Εκκλησίας(και της Ποιμαίνουσας Εκκλησίας, τηρουμένων των αναλογιών, δηλ. «λαού και κλήρου») η οποία είναι μία στάση μη-κριτικής, κατά τον καθ. Κρίστοφερ Λας. Δηλαδή, πρέπει να αποδεχόμαστε κάθε τι, οσοδήποτε κακό και αν είναι αυτό, χωρίς να μιλούμε ή χωρίς να ελέγχουμε ή σχολιάζουμε.
Εδώ, βεβαίως, δεν μιλούμε για τον περίφημο καλό λογισμό(το «εν αφελότητι καρδίας» των Πράξεων, βλ. κεφ. 2), που τόσο και αυτός μας λείπει(θυμηθείτε τα περί «εργοστασίου καλών λογισμών» που πρέπει να είμαστε,  του γέροντα Παΐσιου του Αθωνίτη), για την αποφυγή της κατάκρισης, που πράγματι είναι η πιο εύκολη αμαρτία(στην οποία έπεφταν και πολύ μεγάλοι ασκητές του καιρού και του τόπου μας) ή δεν μιλούμε για την αποφυγή νομικών-πολιτικών κυρώσεων, δηλαδή για την με κοσμικά μέσα κατάκριση(=καταδίκη). Ουσιαστικά, εννοούμε την αθέτηση και αντιστροφή αυτού που ο Άγιος Νικόλαος Αχρίδος έλεγε ότι βγαίνει ως εργαλείο για λάξευμα από τον λόγο του Κυρίου: «επαναστατήστε πρώτα ενάντια στον εαυτό σας και μετά ενάντια στον κόσμο». Έτσι συνόψιζε άλλωστε την ασκητική του Άγιου Σάββα του Νεμάνια/Σερβίας ο μεγάλος των ημερών μας Άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς: «εξέγερση ενάντια στο κακό μέσα του και στον κόσμο»(βλ. π. Γιέβτιτς, 2001, σ. 69), από την εποχή που ασκήτευε ως απλός μοναχός ονόματι Ράστκα. Αλλά από πού κατάγεται αυτή η τάση στις ημέρες μας και πώς καταλήξαμε σε αυτές τις θέσεις που είναι τόσο διαδεδομένες σήμερα και λογίζονται περίπου ως αυτονόητες;
Θα θυμάστε ότι περί το τέλος της δεκαετίες του 60, γεννήθηκαν ορισμένα κινήματα, όπως αυτό της Άνοιξης της Πράγας(Τσεχοσλοβακία) ή του «Μάη του ’68» στην Γαλλία. Αυτά ήσαν κινήματα πολύπτυχα, με πτυχές εξαιρετικά θετικές(αντιψυχιατρική, κριτική του περιεχομένου της εκπαίδευσης, κριτική της σοβιετικής γραφειοκρατίας) έστω και αν οι ιδεολογικές τους αναφορές, όπως αυτή του δυτικού μαοϊσμού, ήσαν και ιστορικά αποδεδειγμένα λανθασμένες. Ειδικότερα, στην Άνοιξη της Πράγας, είχαμε το φαινόμενο που επισημαίνει ο (Χριστιανός) καθ. Ζακ Ελλύλ στο «οι διάδοχοι του Μαρξ»(εκδ. Νησίδες, 2007), δηλαδή της πραγματωμένης προσπάθειας κριτικής μία «τεχνικής κοινωνίας»(ριζικά πλέον μηδενιστικής, όπου τα μέσα επιδιώκονται παντί σθένει για σκοπούς κριτικά ανεξέταστους)  από τον τσέχικο μαρξισμό του Ότα Σικ και Ράντοβαν Ρίχτα.  Όμως, σε αυτά τα πλαίσια,  διατυπώθηκαν διάφορες σαρκολατρικές και ατομιστικές τάσεις, καθώς και συνθήματα όπως το σκωπτικό: «Ο Θεός πέθανε, ο Μαρξ πέθανε, και εγώ τελευταία δεν αισθάνομαι πολύ καλά», καθώς και το «απαγορεύεται να απαγορεύεις». Η άρχουσα τάξη βεβαίως και αφομοίωσε αυτά τα συνθήματα, δεδομένου ότι κινείται με μια αμοραλιστική ελευθερία, και έτσι πέρασαν στην κυρίαρχη ιδεολογία, που στην Ελλάδα (ανα)παράγεται από τους σχετικούς ιδεολογικούς μηχανισμούς όπως τα ΜΜΕ και τα Πανεπιστήμια. Έτσι, σήμερα, απαγορεύεται να ασκήσουμε κριτική, να μιλήσουμε για σωστό και λάθος. Το δόγμα είναι ότι δεν υπάρχει καλό και κακό, και ότι είναι άλλωστε πολύ αλαζονικό να πούμε ότι τα κατέχουμε(=ότι τα προσδιορίζουμε), ακριβώς δηλαδή αυτό που ο Ελλύλ βλέπει ως χαρακτηριστικό της αστικής ιδεολογίας, ο γνωσιολογικός σχετικισμός, που λίγο απέχει από τον μηδενισμό όπως τον όριζαν ο Νίτσε και ο π. Σ. Ρόουζ.
Αυτά τα γνωρίσματα είναι διάχυτα σε μία ορισμένη νέα Αριστερά σε πολλές χώρες, μεταξύ των οποίων και της μεταπολιτευτικής Ελλάδας και των ΗΠΑ μεταξύ των δεκαετιών 60-80. Σε αυτά τα πλαίσια, ο κοινοτιστής, αμεσοδημοκράτης, καθ. Κ. Λας (βλ. στο «Η εξέγερση των ελίτ και η προδοσία της δημοκρατίας» κ.α.) κάνει την εξής οξυδερκή παρατήρηση: ότι υπάρχει μία νέα τάση που διατρέχει αυτήν την νέα Αριστερά, καθώς και τις κοινωνικές ελίτ: είναι η μη-κριτική. Ο Λας συμπληρώνει ότι δεν πρέπει να συγχέεται με την «φιλελεύθερη αρετή της ανοχής». Εμείς οι Ρωμηοί και Έλληνες ξέρουμε άλλωστε ότι ο ιερομόναχος, μεταφραστής του Βολταίρου και λογιζόμενος ως (κριτικός) φορέας του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού Ευγένιος Βούλγαρις εισήγαγε στην Ελλάδα την ιδέα της «ανοχής«(tolerance), προφανώς διότι «εντασσόταν» άριστα στην Ορθόδοξη Παράδοση.
Βεβαίως, το ζήτημα είναι η επαναγωγή στο βάθος του πνεύματος και όχι του γράμματος των Πατέρων. Ουδείς λόγος. Πλην, όμως, βλέπουμε ότι το πνεύμα των Πατέρων είναι ταυτόσημο με το του Προδρόμου, είναι ταυτόσημο με το δαυιδικό «Και ελάλουν εν τοις μαρτυρίοις σου εναντίον βασιλέων και ούκ ησχυνόμην.»(Ψαλμός ΡΙΗ’). Ακόμη, πραγματώνει την Ορθόδοξη παράδοση σχετικά με την χρήση της οργής, σύμφωνα με την οποία μας δόθηκε και για την προστασία των καταπιεσμένων/αδικουμένων από τους πλουσίους, τους άρχοντες, ευρύτερα τους «ενδόξους της γης». Οι Πατέρες μπορούμε να δούμε ότι, όσο και αν αγαπούσαν και παρέμεναν «φίλοι τη γνώμη»(και αυτό είναι το όλως υπερκόσμιο και Άλλο) προς τους κοσμικούς άρχοντες, όσο και αν ήσαν συγκινητικά τρυφερόκαρδοι και μελίρρυτοι, ήσαν αιχμηρότατα και σκληρότατα επικριτικοί εναντίον κάθε (ηθικο-πολιτικά) άνομης ενέργειάς τους(πρβλ. «η μάχαιρα του Πνεύματος, ο εστί ρήμα Θεού»). Και αυτό διότι η δικαιοσύνη κατά την Ορθόδοξη (και όχι την ανσελμική) έννοια ως αρετή, όπως εμφανίζεται και στους Μακαρισμούς, περιλαμβάνει ακριβώς την «επιστασία των αδικουμένων». Αυτό, κατά τον Άγ. Μάξιμο τον Γραικό, η προστασία των φτωχών, για την οποία και ακριβώς διώχθηκε, είναι ένα καθήκον πιο στοιχειώδες και από την τυπική «ελεημοσύνη».
Η ειρήνη των καρδιών δεν είναι ο μόνος καρπός του Αγίου Πνεύματος και για το οποίο ευχόμαστε ως Εκκλησία· είναι και η «καύσις», ο πόνος των καρδιών, που δεν ανέχεται να υποφέρη, και δη από αδικία, κάθε κτίσμα του Θεού. Και άρα η πείνα και δίψα για την δικαιοσύνη. Αυτή είναι και η ριζική διαφορά της χριστιανικής επανάστασης από τις περισσότερες άλλες: να μας καταστήσει όχι χορτασμένα ζώα, αλλά διψασμένους θεούς.

Σ.φ.: Δημοσιεύεται στο τρέχον φύλλο της εφ. «Χριστιανική»(Πέμπτης 14/10/2010) -παρηλλαγμένο.

Ετικέτες: Άγιος Σάββας Νεμάνια, Άνοιξη της Πράγας, Μάης του '68, Ποιμαίνουσα Εκκλησία, έλεγχος, δίψα για δικαιοσύνη, κατάκριση, μη-κριτική